Het duurzame karakter en het ontwerp spreken van CollectieCentrum Nederland (CCN) in Amersfoort spreken tot de verbeelding, maar bovenal de inhoud. Het is het walhalla voor kunstliefhebbers. CCN is namelijk het warehouse waar Nederlands mooiste (kunst)objecten opgeslagen liggen. CCN is het warehouse, locatiemanager Wim Hoeben spreekt over het depot, waar kunst en andere voorwerpen bewaard worden van het Rijksmuseum, Paleis Het Loo, het Openluchtmuseum en de collectie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Enorm distributiecentrum vol cultureel erfgoed
Met een half miljoen opgeslagen objecten is het gigantische kunstpakhuis een museum op zich. Pal aan de A28 in Amersfoort staat sinds 2021 het reusachtige, maar toch onopvallend warehouse. Witgrijs, ietwat verzonken in de omgeving met aan de achterkant een 24 meter hoog depot. Er zo maar binnenkomen is niet aan de orde. Een zwart hekwerk omsluit het terrein van de zilvergrijze blokkendoos langs de A28. Camera’s en een wadi dat dient als moderne slotgracht moeten inbrekers en andere kwaadwillende mensen buiten de deur houden. Bezoekers worden verwelkomd door een tweetalbeveiligers. Nee, je komt niet zomaar binnen in het CollectieCentrum Nederland. En dat is ook niet zo gek. Binnenin ligt inmiddels vrijwel de volledige niet-tentoongestelde collectie van de drie musea en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Waardevolle spullen en spullen met historische waarde: “We hebben bijvoorbeeld een schrijfbureau in ons bezit. Niets bijzonders tot je het verhaal er achter kent. Het is namelijk het schrijfbureau van waarachter Willem Drees Nederland mee heeft opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog.”
Logistiek net iets anders
Alles is net iets anders in het immense kunstwarehouse van 31.000 vierkante meter dan in een regulier, commercieel distributiecentrum. Van de 31.000 vierkante meter dient 20.000 vierkante meter als opslagruimte. Wim Hoeben zwaait als locatiemanager de scepter. De van huis uit kunsthistoricus en verbonden aan het Rijksmuseum is geen logistiek expert, maar heeft een ‘voorliefde voor onhandige logistiek’. “Het liefst voorwerpen die zwaar en groot zijn.” En daaraan is in het CCN warehouse geen gebrek. Verdeeld over vier verdiepingen liggen, hangen en staan een half miljoen pronkstukken opgeslagen: van honderden schilderijen, meubelstukken, tegels, stoffen, muziekinstrumenten tot munten, koetsen en een 8,5 meter groot carillon. Dat is ook de reden waarom het pand zo hoog en ruim is opgezet: “Alles moet er door kunnen en worden opgeslagen.”
Temperatuur- en vochtregulatie
Gekscherend wordt CCN door outsiders wel de grootste stoffige zolder van Nederland genoemd, maar niets is minder waar. Om de kwaliteit van de objecten, zeker de schilderijen en het vernis van de meubelstukken, zo optimaal mogelijk te behouden heeft het complete warehouse een strak gereguleerd klimaat. “Het is een enorme geïsoleerde box”, aldus Hoeben. “Temperatuurschommelingen willen we vermijden, met name vochtregulatie is essentieel.” Naast slimme, technische installatiesystemen zorgen de dikke muren voor het juiste binnenklimaat. In een vitrine staat een voorbeeld van de opvallend dikke muur, waardoor het binnenklimaat constant blijft. Temperatuur en zuurstof spelen ook bij het inbound proces een grote rol. Zo zijn er beneden drie twee quarantainekamers, waar objecten naartoe gaan die bijvoorbeeld afkomstig zijn van een boerderij – zoals regelmatig voorkomt bij spullen van het Openluchtmuseum. De zuurstof kan daar uit de lucht gehaald worden met als doel insecten die zich in de objecten bevinden te doden. Hierdoor hoeft CCN geen gif te gebruiken.
37.500 opslaglocaties
Na ruim drie weken, wanneer het decompressieproces klaar is, worden de goederen, net als alle inkomende goederen, opgeslagen in het 24 meter hoge depot dat is verdeeld in 39 compartimenten. CCN bevat 37.500 opslaglocaties. Wat in welk compartiment en opslagsysteem (Bruynzeel) terechtkomt, wordt niet bepaald door de goederen, maar door de opslagsystemen. De opslag van goederen gebeurt op de grond, in gaaswandstellingen, (ruim 24.000 vierkante meter), breedvakstellingen (ruim 8600 meter) en draagarmstellingen (2400 meter). Ook rolstellingen, lades, hangkasten en panelenstellingen (voor schilderijen) behoren tot de mogelijkheid. Zo staan de artikelen, met uitzondering van de schilderijen, kriskras door elkaar verdeeld over de opslagsystemen en compartimenten. Om overzicht te krijgen wat waar staat, zijn alle spullen voorzien van een barcode dat correspondeert met de locatie. Om in de toekomst de ruimte nog beter te benutten, staat de implementatie van een nieuw systeem gepland. “Nu gebeurt dat handmatig en zit de kennis in het hoofd van de mensen. Straks wordt dit proces geautomatiseerd.”
Verpakken tijdrovend
CollectieCentrum Nederland is geen stilstaande operatie waarbij de artikelen enkel stofhappen. Ook worden er met enige regelmaat goederen uitgeslagen. Omdat ze naar de musea moeten worden getransporteerd of naar musea en tentoonstellingen in binnen- en buitenland. De enorme collectie wisselt vaak doordat spullen worden uitgeleend aan musea over de hele wereld. Om er voor te zorgen dat de attributen zo goed mogelijk beschermd zijn tijdens de reis, is verpakken een cruciale en tijdrovende klus binnen de logistieke operatie. Een vast team (interne opleiding duurt maanden tot jaren) knutselt in de verpakkingsruimte, dat meer weg heeft van een groot handenarbeidslokaal, waar nodig eigen bekistingen. Ook worden er kantklare verpakkingssystemen ingehuurd.
“Snelheid is bij ons niet belangrijk. Geen schade wel. Ik sprak ooit iemand bij KLM Cargo en die had duizend computers. Hij was tevreden als er 990 onbeschadigd aankwamen. Wij kunnen ons niet veroorloven dat een aantal schilderijen kapot gaan vandaar dat we veel tijd stoppen in het verpakkingsproces.” Transport is uitbesteed. CCN maakt gebruik van drie specialistische vervoersbedrijven: Hizkia, Imming en Kortmann.
Bang dat het CollectieCentrum ooit te klein wordt is Hoeben niet. “Je kunt niet alles bewaren en eindeloos groeien. Om de collectie beheersbaar te houden, worden artikelen ontdubbeld waar mogelijk en gaat kwaliteit boven kwantiteit. Indien de bestaande ruimte wel te klein wordt kan intern nog worden geschoven. Letterlijk. De binnenwanden kunnen verplaats worden. Zo ver is het nog lang niet. De grootste uitdaging nu is de collectie zo efficiënt mogelijk op te slaan. “Daar zijn we nooit klaar mee.”
